Σύντομη ιστορική αναδρομή
Η Πρωτομαγιά είναι αντιβασκανική και μαγική εορτή, όπως λέει και το όνομα του μήνα στον οποίο από την αρχαιότητα δίνονταν μεταφυσικές ιδιότητες.
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχει τις ρίζες του στις παγανιστικές εορτές του παρελθόντος. Η σημασία της ημέρας αυτής για τους αρχαίους λαούς οφείλεται στο γεγονός πως ημερολογιακά (για το βόρειο ημισφαίριο) η πρώτη ημέρα του Μαΐου βρίσκεται ανάμεσα στην Εαρινή Ισημερία και το Θερινό Ηλιοστάσιο, τοποθετείται δηλαδή στην αρχή της άνοιξης.
Οι πρώτοι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς ξεκίνησαν στην προ-χριστιανική Ευρώπη με γιορτές όπως το κέλτικο Μπελτέιν και την εωσφορική γιορτή της Νύχτας του Walpurgis στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Όμως με την άφιξη του χριστιανισμού στην Ευρώπη, πολλές από αυτές τις γιορτές απαγορεύτηκαν ή έλαβαν χριστιανικό χαρακτήρα. Έτσι, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχασε το αρχικό του νόημα.
Για τους αρχαίους Έλληνες η Πρωτομαγιά ήταν μέρα της αναγέννησης της φύσης, της ζωής και του έρωτα αλλά και ημέρα ανάστασης των νεκρών. Επίσης θεωρούνταν και ημέρα της μαχητικότητας, της μαγείας και του πολέμου. Εορταζόταν με έντονες εορτές όπως η έξοδος των ανθρώπων στην ύπαιθρο με συνοδεία χορών και τραγουδιών και το μάζεμα λουλουδιών για να πλεχτούν στεφάνια. Κατά την ημέρα εκείνη έβγαινε η βασίλισσα του Μαΐου και στα δρώμενα της ημέρας περιλαμβανόταν μια λατρευτική πομπή προς τιμήν του Ηλίου και των Ωρών (= Εποχών). Στην πομπή περιφερόταν ένα πράσινο κλαδί που μόλις είχε πετάξει φύλλα. Το τύλιγαν με ταινίες και πάνω του κρεμούσαν σύκα, διάφορα ψωμάκια και μικρά φλασκιά γεμάτα κρασί, λάδι και μέλι.
Παραδόσεις και έθιμα
Πολλά από τα αρχαία έθιμα έχουν επιβιώσει μέχρι και σήμερα. Ακόμα και στις μέρες μας άνθρωποι διαφόρων χωρών τηρούν τις παλιές παραδόσεις της Πρωτομαγιάς. Ανήμερα την πρωτομαγιά, σε όλες τις ευρωπαϊκές παραδόσεις, το έθιμο θέλει πικ-νίκ στη φύση, κρασί, χορό, τραγούδι και στεφάνια από φρέσκους ανθούς.
# Το βασικότερο και το πιο γνωστό έθιμο είναι η πρωτομαγιάτικη έξοδος για "να πιάσουμε το Μάη". Οι άνθρωποι ξεχύνονται στην ύπαιθρο χορεύοντας και τραγουδώντας και μαζεύουν λουλούδια για να φτιάξουν όμορφες ανθοδέσμες από αγριολούλουδα ή να πλέξουν στεφάνια, τα οποία στη συνέχεια κρεμάνε σε μια εμφανή θέση του σπιτιού, συνήθως στην πόρτα εισόδου.
# Για τους αρχαίους Ρωμαίους και τους Ιταλούς, οι γιορτές περιελάμβαναν απαραιτήτως χορούς και τραγούδια γύρω από το γαϊτανάκι, του οποίου η ονομασία του στις λατινογενείς γλώσσες συνεχίζει να παραπέμπει στο Μάη και την ανθοφορία. Γι' αυτό ακόμα και σήμερα σε πολλές χώρες οι άνθρωποι όχι μόνο φτιάχνουν πρωτομαγιάτικα στεφάνια αλλά και παίζουν υπαίθρια παιχνίδια, ψήνουν, χορεύουν, τραγουδάνε και χαίρονται την ομορφιά της πλάσης.
# Στη Γερμανία και τις σκανδιναβικές χώρες, η νύχτα της 30ης Απριλίου προς την 1η Μαΐου είναι γνωστή ως Βαλπουργία Νύχτα και οι εορτασμοί που λαμβάνουν χώρα είναι προς τιμήν της Αγίας Βαλπούργας των Σαξώνων, που αγιοποιήθηκε την πρωτομαγιά. Ωστόσο κι εκεί συνηθίζουν να τιμούν την άνοιξη με υπαίθριες εορταστικές φωτιές και το μάζεμα άνθεων την αυγή, για το στολισμό των σπιτιών τους. Σε μερικά χωριά της Γερμανίας τοποθετούν ένα κλαδί στολισμένο με ταινίες στην κεντρική πλατεία και γύρω του στήνονται ξέφρενοι χοροί. Στη συνέχεια εκλέγουν το πιο όμορφο κορίτσι του χωριού, την ονομάζουν Βασίλισσα του Μαΐου και της φοράνε κάτασπρο φόρεμα και στεφάνι από λουλούδια στο κεφάλι. Ένα ιδανικό σύμβολο της σφριγηλότητας, της γονιμότητας και της νεότητας της ανοιξιάτικης γης.
# Στη Σουηδία, την Πρωτομαγιά οι χωρικοί μαζεύουν πράσινα κλαδιά με τα οποία στολίζουν τα σπίτια τους, ενώ παράλληλα τραγουδούν τραγούδια που μιλούν για ευφορία, χαρά και ευτυχία.
# Σε πολλές χώρες κεντρικό ρόλο στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς έχουν οι μάγισσες, που εκείνο το βράδυ πιστεύεται ότι κυκλοφορούν καβάλα στις σκούπες τους και μπορούν να κλέψουν τη σοδειά, το γάλα των ζώων τους κ.λ.π. . Για το λόγο αυτό οι λαμβάνοντες μέρος στους εορτασμούς φυσούν κέρατα και χτυπούν μαστίγια στο χώμα ώστε να μην επιτρέψουν τις μάγισσες να τους ενοχλήσουν. Στην Τσεχοσλοβακία αδειάζουν ένα τσουβαλάκι άμμο ή βάζουν μπόλικο φρεσκοκομμένο γρασίδι στην πόρτα του σπιτιού τους, γιατί ο θρύλος λέει ότι οι μάγισσες δεν μπορούν να εισέλθουν στο σπίτι αν δε μετρήσουν το τελευταίο κλαράκι, τον τελευταίο κόκκο.
# Παλιά το Πρωτομαγιάτικο Στεφάνι το έπλεκαν από ορισμένα λουλούδια ώστε να πραγματοποιηθούν οι ευχές που έκαναν οι νοικοκυρές. Χρησιμοποιούσαν τριαντάφυλλα, γαρούφαλα, βιόλες, πασχαλιές, γεράνια για να είναι πάντα ανθισμένο το σπίτι. Για να γεμίζει η οικία από ευτυχία και χαρά χρησιμοποιούσαν ανθισμένα κλωνάρια ελιάς και αγιόκλημα. Για να μην λείπει τίποτα από το σπίτι έβαζαν στο στεφάνι μερικούς άνθους από λουλούδια του κάμπου όπως μαργαρίτες και παπαρούνες. Για να αποφύγουν το μάτιασμα έδεναν στο στεφάνι ένα κεφάλι σκόρδο. Για τη γλωσσοφαγιά χρησιμοποιούσαν κουκιά μαζί με τις ρίζες και τους καρπούς της. Και τέλος για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού έπλεκαν μέσα κι ένα κλωνάρι λιγαριάς.
# Δρώμενο της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα κατά τα νεότερα χρόνια ήταν η ανάσταση του Μαγιόπουλου. Ένας έφηβος ξάπλωνε στα χόρτα μέσα στο δάσος και παρίστανε τον πεθαμένο Διόνυσο. Παράλληλα οι κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και κλαδάκια και του τραγουδούσαν τον κομμό, το θρήνο και τον οδυρμό, μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν όλη η φύση και η πλάση.
# Στην Κοζάνη συνηθίζεται, τα χαράματα της Πρωτομαγιάς, όλα τα κορίτσια του χωριού να ντύνονται με τοπικές παραδοσιακές φορεσιές, να βγαίνουν έξω από το χωριό, να μαζεύουν λουλούδια και φτιάχνουν στεφάνια. Τρίβουν τα μάγουλά τους με παπαρούνες για να κοκκινίσουν και δένουν στο κεφάλι ή στη μέση χλωρή βρίζα για να μην πονούν. Στη συνέχεια χορεύουν και τραγουδούν παλαιά δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στο Μάη και αργότερα, μέσα στο πρωινό, κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού όπου και χορεύουν κρατώντας λουλούδια .
# Στα Κλήδονα, την παραμονή της πρωτομαγιάς τα κορίτσια του χωριού μαζεύουν κλύδωνα (είδος λουλουδιού) και άλλα λουλούδια και τα βάζουν μέσα σε μια στάμνα. Στη συνέχεια, κάνουν το γύρο του χωριού κρατώντας την και τραγουδώντας. Έπειτα, μαζεύονται στην πλατεία του χωριού και χορεύουν γύρω από την καλύβα, την οποία έφτιαξαν την ίδια ημέρα τα αγόρια του χωριού. Όταν τελειώσουν το χορό, κρύβουν τη στάμνα με τα λουλούδια από τα αγόρια και εκείνα ψάχνουν να τη βρουν. Το επόμενο βράδυ, τα κορίτσια με τη στάμνα γεμάτη λουλούδια γυρίζουν στους δρόμους του χωριού τραγουδώντας για τελευταία φορά σήμερα. Τέλος, μαζεύονται στην πλατεία όπου φανερώνουν τη στάμνα και βγάζουν από μέσα τα λουλούδια, ευχόμενες για την καλή τους τύχη. Στη συνέχεια, θα κάψουν την καλύβα και γύρω από αυτή θα στηθεί χορός από τα κορίτσια και τα αγόρια.
# Στην Σκόπελο, τέτοια μέρα οι νύφες πλέκουν στεφάνια από λουλούδια και τα χαρίζουν στις πεθερές τους. Το στεφάνι πρέπει να έχει οπωσδήποτε μια μεγάλη κορδέλα, που την δένουν φιόγκο και στερεώνουν επάνω του ένα χρυσό νόμισμα. Το δώρο αυτό συνοδεύεται με καλαθάκι γεμάτο κουλουράκια και την απαραίτητη κανάτα, που περιέχει γάλα και καφέ.
# Ο Μάιος θεωρείται από το λαό μας ακατάλληλος μήνας για την τέλεση γάμων. Έθιμο που ξεκινάει από τους ρωμαϊκούς χρόνους που αυτό το μήνα γιόρταζαν τα «Λεμούρια» μια γιορτή προς τιμή των νεκρών.
Καλή σας Πρωτομαγιά με γλέντι και χαρά!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου